Libertà e morte di un giovane poeta ucraino

Le scatole dei palazzi di Cracovia sono lontanissimi dalle bombe che cadono sui palazzi di Kiev. Sulle scuole. Sui bambini. Eppure sono così vicini. Cammino di notte per il parco di Aleja Słowackiego e mi decido di provare a tradurre, nel giorno del suo compleanno, alcuni versi in memoria di Maksym Kryvtsov (1990 - 2024), il giovane ragazzo ucciso il 7 gennaio scorso mentre difendeva l'Ucraina, mentre difendeva casa, i propri cari, gli amici, gli animali, il futuro dei bambini dalla guerra. Mentre tutti noi, me compreso, continuiamo a fare ciò che abbiamo sempre fatto. Perché per ora le bombe cadono lontane dalle nostre teste. Quindi se la vedessero loro. 

Tutto è partito da un incontro casuale con Tatiana, una ragazza ucraina, profuga in Polonia, che da quasi un anno vive a Cracovia. La incontro per caso a Italicus, la libreria italiana su Ulica Kremeroska. Tatiana parla tranquillamente. Sorride. Parla di una bomba che ha colpito una fabbrica qualche giorno fa. Per fortuna di notte. Altrimenti sarebbe stata l'ennesima strage. Parla di sua figlia, che è voluta tornare a Kiev per stare vicina al suo fidanzato. "Sono giovani, cosa posso farci? Non è più una bambina, che potevo fare?". Parla un buon polacco con un accento ucraino, anche se a me pare solo russo.  

Mi mette in contatto con una sua amica, Małgorzata Kasinska, che gentilmente mi traduce in polacco tre poesie di Maksym che proprio ieri, il 22 Gennaio, avrebbe compiuto 34 anni.

Questo non è neppure un articolo. Ma una scritta sul muro. Sul muro della nostra indifferenza reale. Non importa quanto ci sentiamo di partecipare emotivamente a tutte le guerre oggi in atto sulla terrra. In Ucraina. A Gaza. Allo sterminio dei nativi in Amazzonia. Non mi sento di fare un articolo cercando di scrivere belle parole perché siamo esigenti e sui social, su internet, su instagram, senno non mi mettono i like e dobbiamo essere perennemente soddisfatti dalla qualità, dal ritmo, dai tempi giusti. Be' il tempo diviene sempre meno giusto, e sempre di meno, mentre la qualità cade e il ritmo è sempre e solo e continua ad essere il ritmo dei cannoni. Tic tac tic tac.

All'ICE, il centro congressi di Cracovia, davanti a una platea gremitissima e silenziosa, stasera si è cantato chitarra e voce, come un tempo si faceva a Woodstock, "Wolność", libertà, e "Miłość". Amore.

Una libertà e un amore che da poeta stento a trovare nei ritmi serrati della fregatura che questa società di massa ci sta costringendo a dimenticare. Perché non c'è tempo. E mentre non c'è tempo, qualcuno si impossesserà delle nostre anime.

Basta articolo. Sarebbe lunghissimo. Ecco cosa ha scritto, un amico poeta che ha avuto il coraggio di prendere il fucile e combattere per la libertà dell'Ucraina, e dell'Europa.

Nota: Le seguenti poesie sono state fornite dalla gentilissima Małgorzata Kasinka, in tre lingue UA (Ucraino),  RU (Russo) e PL (Polacco). Possono esserci delle differenze testuali dal passaggio ucraino-russo-polacco-italiano. Sotto la traduzione in Italiano è mia. Questo articolo andava pubblicato oggi, con i miei occhi annebbiati nella notte cracoviana. Qui, un po' più vicino a loro.

Buon compleanno, Maksym!

I.

UA

Як курява ковтає будинки. Як рвуться сталеві нитки снарядів. Як стираються вулиці,

наче коректором. Як пострибунчик сонця падає додолу. Як вигинається трава після

того, як по ній пройшла група піхотинців. Як дідусь тягне велосипед і зникає в тумані.

Мусимо побачити дерева і гори, сніги і ріки, любов. І дихати, бо це сьогодні розкіш.

Покажіть собі себе. Те, скільки цукру ви кидаєте собі в чай. Як смажите картоплю.

Як жмуритесь від сонця. Як високо закачуєте шкарпетки. Чи зіжмакуєте паперовий

стаканчик перед тим, як кинути його до смітника. Ця бійниця широка. І вона — лише

ваша. Варто тільки зазирнути.

Не бійтеся.

RU

Как пыль глотает дома. Как рвутся стальные нити снарядов. Как стираются улицы, как

корректором. Как прыгунчик солнца падает наземь. Как изгибается трава после того,

как по ней прошла группа пехотинцев. Как дедушка тащит велосипед и исчезает в

тумане. Должны увидеть деревья и горы, снега и реки, любовь. И дышать, потому что

это сегодня роскошь.

Покажите себе. То сколько сахара вы бросаете себе в чай. Как жарите картошку. Как

щуритесь от солнца. Как высоко закачиваете носки. Сжимайте бумажный стаканчик

перед тем, как бросить его в мусорку. Эта бойница широка. И она только ваша.

Стоит только заглянуть.

Не бойтесь.

PL

Jak kurz połyka domy. Jak rozrywają się stalowe ciągi pocisków. Jak wymazywane są ulice,

jakby korektorem. Jak promyk słońca pada na ziemię. Jak ugina się trawa kiedy przeszła po

niej piechota. Jak dziadek ciągnie rower i znika we mgle. Powinni zobaczyć drzewa

i góry, śnieg i rzeki, miłość. I oddychać, bo to dziś jest to luksusem.

Pokażcie siebie. To, ile cukru dodajecie do herbaty. Jak smażycie ziemniaki. Jak marszczycie

się przed słońcem. Jak wysoko podciągacie skarpety. Zgniatacie papierowy kubek przed

wyrzuceniem go do kosza. Ta luka (otwór strzelniczy) jest szeroka. I ona jest tylko Wasza.

Wystarczy tylko zajrzeć.

Nie bójcie się.

IT

Come polvere inghiotte le case. Come corde d'acciaio di proiettili si conficcano nella pelle. Come le strade vengono cancellate, come con un equalizzatore. Come un raggio di sole cade sul terreno. Come si piega l'erba quando un fante ci cammina sopra. Come un nonno tira una bicicletta e scompare nella nebbia. Dovrebbero vedere gli alberi e le montagne, la neve e i fiumi, l'amore. E respirare, perché oggi è un lusso.

Mostratevi. Quanto zucchero aggiungete al vostro tè. Come friggete le patate. Come aggrottate le sopracciglia. Come vi accigliate davanti al sole. Come tirate su i calzini. Come si schiaccia un bicchiere di carta prima di gettarlo nel cestino. Questo spazio (fessura di ripresa) è ampio. Ed è tutto vostro.

Tutto ciò che dovete fare è guardare dentro.

Non abbiate paura.

II.

RU

Он переехал в Бучу в середине марта 2021-го нанял маленькую квартиру в цоколе и

завел кота шерсть которого была цвета помадки на эклере.

Он ходил на английский, в тренажерку и на исповеди любил смотреть, как падает снег

и в тумане исчезает улицы

Он слушал Радиохед, старые альбомы Океана Эльзы,

дождь, гром и стук сердца девочки

с которой засыпал в маленькой цокольной квартире и просыпался в маленькой

цокольной квартире, целовал ее теплое лицо.

прижимался к ее липкому телу нырял ладонью в волны ее волос и барахтался там, как

мушка на паутине.

Она покинула его осенью

так как птицы покидают леса так как инженеры фабрику по окончании смене и уехала в

Польшу

чтобы там остаться.

Он взял кота, похожего на пирожное и сказал: коте, нам надо ехать

с нами, как утро как жизнь как болезнь случилась холодная как лед

война

урок называемый «Спокойная жизнь» - закончилось.

PL

W połowie marca 2021 przeprowadził się on do Buczy, wynajął małe mieszkanie w suterenie

i przygarnął kota, którego sierść była koloru czekolady na eklerze.

Chodził na angielski, na siłownię i na spowiedź lubił patrzeć, jak pada śnieg i ulice znikają we

mgle

Słuchał Radiohead, starych płyt Okeanu Elzy,

deszczu, grzmotów i bicia serca dziewczyny

z którą zasypiał w małym mieszkaniu w suterenie i budził się w małym mieszkaniu w

suterenie, całował jej ciepłą twarz.

Przytulał się do jej lepkiego ciała, zanurzał dłoń w falach jej włosów i szamotał się tam jak

mucha w pajęczynie.

Zostawiła go jesienią

jak ptaki opuszczają lasy jak inżynierowie fabrykę po zakończeniu zmiany i wyjechała do

Polski

żeby tam pozostać.

Wziął kota, podobnego do ciastka i powiedział: kocie, musimy jechać

nam, jak poranek jak życie jak choroba przytrafiła się zimna jak lód

wojna

lekcja zatytułowana „Spokojne życie” – skończyło się.

IT

A metà marzo 2021 si trasferì a Bucza, affittò un piccolo appartamento seminterrato e prese in casa un gatto la cui pelliccia era del colore del cioccolato su un eclair.

Andava a lezione di inglese, in palestra e come confessione gli piaceva guardare la neve che cadeva e le strade che sparivano nella nebbia.

Ascoltava i Radiohead e i vecchi dischi di Okean Elzy,

la pioggia, i tuoni e il battito del cuore della ragazza 

con cui si addormentava in un piccolo appartamento di un seminterrato e si svegliava in un piccolo appartamento di un seminterrato, le baciava il viso caldo.

Si accoccolava sul suo corpo appiccicoso, immergeva il palmo della mano tra le onde dei suoi capelli e si dibatteva come una mosca in una ragnatela.

Lei lo lasciò in autunno

come gli uccelli lasciano le foreste, come gli ingegneri lasciano la fabbrica alla fine del turno, e se ne andò in Polonia

per restarci.

Lui prese un gatto, simile a un biscotto, e disse: gatto,  dobbiamo andare

noi, come il mattino come la vita come una malattia era accaduta fredda come ghiaccio

la guerra

una lezione intitolata "Vita pacifica" - era finita.

III.

RU

В тумане исчезает улица падает дождь

его совсем не слушают кот выбежал в поле и имя его ветер.

На кресте как на ид-карте написано: здесь покоится номер 234 вечная память.

Она мечтала о путешествии в Патагонию о романе с рок-музыкантом о реинкарнации в

царицу или в рыбу.

Планировала написать книгу о том, что память хрупкая как корочка на крем-брюле

уязвима, как любовь

рассыпается, как песок между пальцами и исчезает

исчезает

нет.

Она любила свой велосипед мороженое со сгущенкой

собирала пожелтевшие листья

словно марки любила рассматривать облака

рассыпаны как попкорн неряшливым мальчиком в кинотеатре.

Путешествовала в горы наедине чтобы принимать ингаляции леса и воздуха собирала

мяту и иван-чай собирала звезды, разлагая в памяти,

как в фотоальбоме.

PL

Ulica znika we mgle pada deszcz

wcale go nie słuchają kot pobiegł na pole i imię jego wiatr.

Na krzyżu, jak na dowodzie osobistym (dokumencie identyfikacyjnym), jest napisane:

spoczywa tu numer 234 wieczne odpoczywanie.

Marzyła o podróży do Patagonii o romansie z muzykiem rockowym, o odrodzeniu się jako

caryca lub ryba.

Planowała napisać książkę o tym, że pamięć jest krucha jak skorupka na kremie brulee

wrażliwa jak miłość.

przesypuje się jak piasek między palcami i znika

znika

nie.

Lubiła swój rower lody ze skondensowanym mlekiem

zbierała pożółkłe liście

jak znaczki lubiła wpatrywać się w obłoki

rozrzucone jak popcorn przez niechlujnego chłopca w kinie.

Podróżowała samotnie w góry, aby zaczerpnąć powietrza i lasu, zbierała miętę

i wierzbownicę zbierała gwiazdy, rozkładając w pamięci,

jak w albumie fotograficznym.

IT

La strada scompare nella nebbia piove

non ascoltano affatto il gatto è corso nel campo e il suo nome è vento.

Sulla croce, come su una carta d'identità (documento di riconoscimento), c'è scritto:

riposa qui numero 234 riposo eterno.

Sognava un viaggio in Patagonia, una relazione con un musicista rock, di rinascere come zarina o pesce.

Progettava di scrivere un libro su come la memoria sia fragile come la crosta di una crème brûlée, fragile come l'amore.

Si setacciava come sabbia tra le dita e scompare

scompare

no.

Le piaceva la sua bicicletta i gelati col latte condensato

collezionava foglie ingiallite

come francobolli, le piaceva guardare le nuvole

sparse come popcorn da un ragazzo trasandato al cinema.

Andava da sola in montagna a prendere l'aria e il bosco, raccoglieva menta

e salice, raccoglieva stelle, scomponendole nella memoria,

come in un album fotografico.

Ecco il link per acquistare il libro (solo in lingua ucraina) di Maksym Kryvtsov

Francesco De Luca (1979), poeta, scrittore, traduttore ed editore romano. Mediatore di Lingua e Cultura Cinese. Si laurea in Comunicazione presso la Sapienza di Roma, nel 2004. Ha pubblicato Anomalie (2015), Karma Hostel (2019) ed è presente nell'antologia Roman Poetry Festival (2019); ha tradotto Un Uomo Felice, poesie scelte di Haizi (2020), Io e l'Italia, di Liu Xi (2022), Poesia Celeste, di Hei Wen (2023), Lo Scenario Invisibile. Mente, Allucinogeni e I Ching, di Terence e Dennis McKenna (2024).